2000 yılı aşkın tarihiyle Kore’nin temsili mimari tarzı olan, yaşayan müzeler olarak da nitelendirilebilecek hanoklar ilk olarak 14. yy’da Joseon Hanedanlığı döneminde tasarlanmış ve inşa edilmiştir.
Hanoklar ‘Baesanimsu (배산임수)’ prensibi çerçevesinde arazi ve mevsimler düşünülerek konumlandırılmış, içi yine bu prensibe göre planlanmıştır. Baesanimsu prensibine göre ideal bir ev arkasında dağlar önünde ise nehir olacak şekilde inşa edilir.
Kore Yarımadası’nda yontma taş devrinde mağaralarda ya da geçici evlerde yaşayan insanlar, cilalı taş devrinde yeri kazıp kolon ve çatı kirişleri ağaçtan, çatısı samandan yapılmış evler inşa ettiler. Tunç devrinde bu evlerde alanı genişletmek için kolon sayısı arttırıldı ve sonra demir çağında Ondol (온돌) denilen yerden ısıtma sistemi yapıldı ve Giwa (기와 – fırınlanmış toprak kiremit ) kullanımıyla hanok kendi özgül şeklini aldı. Tipik bir hanok, ahşap sütunlara, kerpiç duvarlara, daecheongmaru denen tahta zemin ve taraçaya ve avluya sahiptir.
Hanok yapımında doğal maddeler kullanıldığı için (ağaç ve taş gibi) bu geleneksel evler çevre dostudur. Yapımda ana madde olarak ağaç kullanıldığı için hanoklar depreme karşı da dayanıklıdır.
Hanoklarda kışın soğuğundan korunmak için Ondol (Gudeul) denilen yerden ısıtma sistemi, yazın sıcaktan korunmak için Daecheong denilen soğuk ahşap zemin stilinde salon bulunmaktadır. Hanokları depremden korumak amacıyla Daedulbo denilen direkler zemin yerine temele yerleştirilmiştir.
Kore mimarisinin ve sosyal hayatının bir göstergesi olan hanoklar, bölgesel olarak iklime ve coğrafyaya göre tek sıralı ve çift sıralı düzen olmak üzere ikiye ayrılır. Bu sınıflandırmayı aile statüsü ve ölçüm sistemleri de etkilemektedir. Kuzey, kuzeybatı, güney ve Jeju-do alanlarında bulunan ‘ㅡ (ieung)’ tip ve Kore’nin merkez alanında bulunan ‘ㄱ (giyeok)’ tip hanoklar tek sıralı düzen içinde yer alır. ㄱ şeklindeki hanoklara genişletmek amacıyla ㄴ (nieun) şeklinde eklemeler yapınca ㅁ (mieum) şeklinde hanoklar oluşmuştur. Bu eklemelerle tek sıralı hanoklar form değiştirmiştir. Biçimleri belirleyen diğer bir etken ise ‘kan’ ölçüm sistemidir. Kan, Kore mimarisinde kullanılan iki direk arasındaki mesefayi belirten geleneksel bir ölçüm birimidir. Aynı zamanda Konfüçyüsçü toplum düzenini belirtir. Bu sisteme göre halk tabakasındaki kişilere, yangbanlara (yüksek sosyete) ve kraliyet ailesine izin verilen ‘kan’ uzunlukları da değişmekteydi. Bunlar sırasıyla 6-7 cheok, 8-9 cheok ve 11-12 cheok’tur (1 cheok = 30 cm.).
Bukchon Hanok Köyü, Namsangol Hanok Köyü, Hahoe Halk Köyü, Yangdong Halk Köyü, Kore Halk Köyü ve Jeonju Halk Köyü’ndeki hanoklar korunmuştur. Geçmişteki estetiğin modern imkanlarla birleştirildiği hanoklarda Kore’nin geleneksel yaşam tarzını öğreten kültürel programlar ve konaklama fırsatı da sunuluyor. Çayevine dönüştürülen bazı hanoklarda dado denilen Kore çay seremonisini de deneyimlemek mümkün.
Kaynakça:
http://www.iaarc.org/publications/fulltext/ISARC2018-Paper140.pdf
Janice Jihae Shon. Hanok Interventions. Doctoral Thesis, School of Architecture University of Hawaiʻi at Mānoa, 2011.
RaSeliR 